برایِ: بدنبال رد پای یک ترانه

برایا: دنبال کردن یک آهنگ

یوسف ناظم

روزنامه T24، 5 نوامبر 2022، ترکیه

دارم آهنگ گوش میدم

از فارسی زبان سرزمین های باستانی 5000 ساله:

 به خاطر رقصیدن در خیابان ه"ا

به دلیل ترسی که هنگام بوسیدن احساس کردید

برای خواهر من - خواهر شما - برای خواهران ما

برای تغییر افکار پوسیده"

فقط من نیستم. آنها از خاورمیانه، آسیا، اروپا، آمریکا گوش می دهند. میلیون ها نفر به آن گوش می دهند. متن آهنگ شروین حاجی پور خواننده ایرانی خیابان ها را می لرزاند…

من رد پای یک آهنگ را دنبال می کنم.

مرا به دهه ها قبل می برد.

سیا و عملیات AJAX

۱۳۳۲/۳/۲۷  واشنگتن

یکی از اتاق های ملاقات کاخ سفید پذیرای مهمانان ویژه خود است.

آلن دالس، رئیس سیا، کرمیت روزولت افسر سیا، والتر بدل اسمیت، مدیر سابق سیا، هنری ای. آخرین نفر سفیر آمریکا در ایران است و به طور ویژه در این دیدار در کشورش حضور دارد که برای گرفتن مرخصی سالانه با تاخیر طولانی مدت به آنجا آمده است.

شرکت کنندگان در حال نهایی کردن طرحی هستند که روی آن کار می کردند تا رژیمی را تغییر دهند که مدت هاست از مسیر خارج شده(!) تا به رئیس جمهور آیزنهاور ارائه شود.

کشوری که می خواهند مدیریت خود را تغییر دهند ایران است و اسم رمز طرحی که روی آن کار می کنند عملیات آژاکس است..

البته ضمن متقاعد کردن رئیس جمهور آمریکا برای این عملیات، منافع نفت انگلیس در ایران دلیل نمی شود. در عوض، این ایده که ایران در شرف تصرف کمونیست ها است، مطرح می شود. معمار این ایده کسی نیست جز وینستون چرچیل، نخست وزیر بریتانیا.

طرح آماده شده در 1 ژوئیه توسط وینستون چرچیل و در 11 ژوئیه توسط آیزنهاور تایید شد. پول برای عملیات به مقر سیا در تهران سرازیر می شود. از سوی دیگر سرویس مخفی انگلیس مدتی است که مشغول ارسال جعبه های بیسکویت برای نمایندگان مجلس ایران است.

* * *

من آهنگی را دنبال می کنم

آهنگ های آنها در مدارس، خیابان ها و میادین طنین انداز است.

هر روز به خلاقانه ترین شکل خود در رسانه های اجتماعی شکل می گیرد، با فیلم ها و انیمیشن ها زنده می شود و در سراسر جهان پخش می شود...

داستان مهسا امینی است که توسط پلیس اخلاق معروف به بسیجی در ایران در ابیات آن کشته شد:

از شرم، چون صدمه دیده بودم

به دلیل اشتیاق برای یک زندگی عادی

برای زباله گرد و رویاهایش

به خاطر این اقتصاد دستوری

بخاطر همین هوای آلوده

برای خیابان ولیعصر و درختان فرسوده اش.

۱۳۳۲/۵/۲۸ تهران

رادیو انگلیسی بی بی سی در حال تصویب اعلامیه شبانه است.

شنوندگان متوجه تغییر بسیار جزئی در اعلامیه معمولی نمی شوند.

اما برخی می گویند: «الان ساعت 12 شب است». در این مکان؛ "الان دقیقا ساعت 12 شب است." انتظار این تغییر جزئی در اطلاعیه را داشته باشید.

این شروع عملیات آژاکس با مشارکت سیا و ام 16 است.

پول رشوه ای که توسط سرویس مخفی M16 در جعبه های بیسکویت فرستاده شد، کارساز بود و کودتاچیان حامی شاه که توسط سیا حمایت مالی می شدند، آماده سازی خود را تکمیل کرده اند.

نیمه شب همان روز، یک حرکت نظامی در تهران آغاز می شود.

تانک ها به خیابان ها فرود می آیند و محل اقامت مصدق را محاصره می کنند. درگیری ها 9 ساعت طول می کشد.

خدایان زمین قصد ندارند از تلاش او برای پایان دادن به سلطه خارجی بر ذخایر نفت ایران چشم پوشی کنند. چیزی که آنها نمی بخشند، تلاش محمد مصدق برای ملی کردن صنعت نفت تحت کنترل انگلیس با حمایت جبهه ملی است.

اصطلاحات مورد استفاده برای مصدق که قبل از کودتا از سوی سیا و ام 16 یک کمپین تبلیغاتی سیاه بین المللی علیه وی راه اندازی شده بود، آشناست. دیکتاتور، عوام فریب، همجنسگرا، معتاد، بهائی…

بدين ترتيب مصدق نخست وزير كه از زمان انتخابش در سال 1951 حقوق نخست وزيري را دريافت نكرده بود و حتي مخارج خود را در حين انجام وظيفه پرداخت كرده بود، توسط کودتاگران سرنگون شد.

* * *

این روزها دارم آهنگ گوش میدم

سخنانشان تلخ، لحنشان شکننده، آهنگ هایشان پر از درد.

مرا به رنج مردمی می برد که رویاهایشان ناتمام است:

برای پیروز و انقراض احتمالی آن

برای سگ های بی گناه و ممنوعه

برای اشک هایی که هرگز قطع نمی شوند

برای این تصویر بازگشتی اصلی

برای خندان

برای دانش آموزان، برای آینده

به خاطر این بهشت ​​واجب

برای روشنفکران زندانی.

برای کودکان افغان

دیکتاتوری شاه محمدرضا پهلوی با جایگزینی مصدق، به سیاست ملی شدن نفت مصدق پایان می دهد.

او شرکت های نفتی بریتانیا را به کشور دعوت می کند.

رضا پهلوی در سال 61 مجلس را منحل کرد و با رژیم تک نفره خود تمام اختیارات را به دست گرفت.

ایران به همراه ترکیه دیر نیست که یکی از دو کشوری باشد که اسرائیل را به رسمیت می شناسد.

مردم ایران از طریق سرویس مخفی ساواک که با حمایت سیا تأسیس شده بود به تاریکی 26 ساله پر از ظلم و شکنجه کشیده می شوند.

مردم به جهنم کشیده می شوند در حالی که بهشت ​​را تصور می کنند

اکنون سرود مقاومت است.

سرود اعتراضات لندن تا واشنگتن می شود.

گروه راک انگلیسی Coldplay آن را در کنسرت خود در بوینس آیرس تکرار می کند، در 80 کشور جهان تماشا می شود.

نام بارایا به عنوان نامزد جایزه گرمی در حال افزایش است.

برای پیروز و انقراض احتمالی آن

برای سگ های بی گناه و ممنوعه

برای اشک هایی که هرگز قطع نمی شوند

برای این تصویر بازگشتی اصلی

برای خندان

برای دانش آموزان، برای آینده

به خاطر این بهشت ​​واجب

برای روشنفکران زندانی

برای کودکان افغان

* * *

۱۳۵۷/۱۱/۱۲ تهران

تنها مردی که با عملیات آژاکس برنامه ریزی شده توسط ایالات متحده آمریکا و انگلیس به قدرت رسید، کشور را ترک می کند و خرابه های رژیم استبداد را پشت سر می گذارد که 26 سال ادامه داشت.

جمعیتی که از غرب و حامی آن شاه نفرت دارند، اسلام سیاسی تحت رهبری آیت الله خمینی تبعیدی را پناهگاه می دانند.

نه مردم مسلمان ایران و نه نیروهای مترقی و چپ و اتحادیه های کارگری که با رژیم شاه در اپوزیسیون مشابه اسلام گرایان سیاسی هستند، غافل از این نیستند که کشور از یک تاریکی بزرگ به تاریکی دیگر کشیده می شود.

سازمان های چپ/مارکسیستی مانند توده و مجاهدین خلق به زودی توسط رژیم مستقر ملاها به طور خونین منحل شدند.

در حالی که بقیه مردم ایران منتظر رسیدن به بهشت ​​رویاهایشان هستند، خود را در جهنمی می بینند که 43 سال طول می کشد.

قوانین سختگیرانه اسلامی شروع به اعمال می کند. زن دیگر نامی ندارد. آنها باید با لباسی به نام حجاب پوشیده شوند تا فقط صورتشان نمایان شود. آنهایی که پوشش نمی دهند توسط پلیس اخلاق مورد ضرب و شتم، شلاق، شکنجه قرار می گیرند. دختران جوانی که شورش کردند با بطری مورد تجاوز قرار می گیرند تا نتوانند به بهشت ​​بروند.

در کشوری که الکل ممنوع است، مجازات ارتداد اعدام است. مخالفت با انقلاب اسلامی هم همینطور. هیچ صدای مخالف مجاز نیست. خیابان‌های ایران برای سال‌ها به یاد می‌آیند، جرثقیل‌هایی که اجساد انسان‌ها را بر فراز آنها آویزان کرده‌اند که در نتیجه اعدام‌هایی که در روز روشن انجام می‌شود.

مردان می توانند چهار زن را به همسری بگیرند و زن نمی تواند شوهر خود را طلاق دهد مگر اینکه مرد بخواهد. مرد هر وقت بخواهد می تواند او را طلاق دهد. به مردان متاهل امتیازات دیگری نیز داده می شود. با ازدواج های موتا و سیگار که توسط آخوندها انجام می شود، داشتن رابطه جنسی شبانه یا طولانی تر با زنان دیگر برای آنها موجه است. اما در ویلاهای منزوی مناطق ثروتمندش، دنیایی پر زرق و برق و عاری از انواع ممنوعیت ها حاکم است. فرزندان آخوندها و ثروتمندان ایرانی در این مکان هایی که پلیس اخلاقی نمی تواند وارد آن شود، در شب های پر از مشروبات الکلی و قمار روز خود را می گذرانند.

کودکان، دختران جوان و زنان نمی توانند در تاریکی که در آن افتاده اند، آن طور که می خواهند در خیابان ها آواز بخوانند.

زن ، زندگی ، آزادی

۱۴۰۱/۰۸/۱۱ تهران

دبستان در شمال شهر.

600 دانش آموز دو روز بعد در باغ مدرسه گرد هم آمدند تا روز دانش آموز ایرانی را جشن بگیرند. اتفاق دیگری هم هست که آن روز را برای رژیم مهم می کند. سالگرد یورش دانشجویان ایرانی به سفارت آمریکا در تهران در ۱۳ آبان ۱۳۵۸ است.

در باغ بیشتر معلمان با حجاب بی میل هستند. شعارهای ضد آمریکایی و ضد اسراییلی که با اکراه مدیران مدارس در مراسم رسمی مطرح می شود، با صدای ضعیف توسط جمعیت تکرار می شود. زمزمه های ذن، زندگی، آزادی بر لبان دانش آموزان کوچکتر با احساس نفرت نسبت به آخوندها آمیخته است.

در حین نوشتن این مقاله در حال گوش دادن به آهنگی هستم.

آهنگی که در خیابان های ایران موج می زند.

زنان ایرانی در خیابان حجاب دارند و در خانه می ترسند. اکثر آنها از رژیم ملاها متنفرند.

جوانان به ویژه کودکان و دختران جوان در مرز دیوار ترس قرار دارند.

برای غم مهسا امینی مقاومت می کنند و آهنگ شروین حاجی پور را همصدا می خوانند. ترانه های آنها به فارسی به ذن، زندگی، آزادی ختم می شود:

به همه این دلایل، هیچ دو یکسان نیستند

به خاطر این همه شعار توخالی

به خاطر خانه های فروریخته ارزان قیمت

برای احساس آرامش

برای آفتاب بعد از شب های طولانی

به دلیل داروهای افسردگی و بی خوابی

برای مردان، وطن، رفاه

برای دختری که آرزو دارد پسر باشد

برای زن، زندگی، آزادی

آیا یک آهنگ می تواند منجر به یک انقلاب شود؟

یه آهنگ.

یک آهنگ چه می گوید؟

آیا یک آهنگ خود را بی وقفه می خواند؟

اگر او آرام زمزمه کند، آیا کسی آهنگ ها را می شنود؟

اگر کسی بشنود از دل به دل زیاد می شود؟

باد در خیابان می وزد، شاید طوفان در می آید، آیا میدان ها امید می شوند؟

آیا یک آهنگ می تواند منجر به انقلاب شود؟

اگر نمک بپوسد، اگر روزی زنها خندیدن را فراموش کنند و اگر دلشان برای آفتاب تنگ شود، بچه ها...

چرا که نه؟

https://t24.com.tr/yazarlar/yusuf-nazim/baraya-bir-sarkinin-izinde,37344

Baraya: Bir şarkının izinde

Yusuf Nazım
T24 | 5 Kasım 2022

Bir şarkı dinliyorum.

5 bin yıllık kadim toprakların dili olan Farsça‘dan:

 

Sokaklarda dans etmek uğruna

Öpüşürken hissettiğin korku yüzünden

Kız kardeşim için - kız kardeşin - kız kardeşlerimiz için

Çürümüş zihinleri değiştirmek için.

 

Bir tek ben değil; Ortadoğu’da, Asya’dan, Avrupa’dan, Amerika’dan dinliyorlar. Milyonlar kişi dinliyor onu. İranlı Şarkıcı Şervin Hajipour’un şarkısının sözleri meydanları çalkalıyor…

 

Bir şarkının izinden gidiyorum.

Onlarca yıl öncesine götürüyor beni.

 

CIA ve Ajax Operasyonu

 

17 Haziran 1953, Washington.

Beyaz Saray’ın toplantı salonlarından biri özel misafirlerini ağırlamaktadır.

Toplantıya katılanlar arasında CIA Başkanı Allen Dulles , CIA subayı Kermit Roosevelt, bir önceki CIA Başkanı Walter Bedell Smith, Ortadoğu’dan sorumlu Bakan Yardımcısı Henry A. Byroade ve Savunma Bakanı Charles Wilson, ve Loy W. Henderson vardır. Sonuncusu ABD’nin İran büyükelçisidir ve uzun süredir ertelediği yıllık iznini kullanmak üzere geldiği ülkesinde bu toplantıda özel olarak bulunmaktadır.

 

Toplantıya katılanlar, başkan Eisenhower’a sunulmak amacıyla, uzun süredir rotasından çıkmış(!) bir rejimi değiştirmek için üzerinde çalıştıkları bir plana son şeklini vermektedirler.

 

Yönetimini değiştirmek istedikleri ülke İran, üzerinde çalıştıkları planın kod adı ise Ajax Operasyonu’dur.

 

Operasyon için ABD Başkanı ikna edilirken elbette ki neden olarak İngiliz petrollerinin İran’daki çıkarları gösterilmez. Bunun yerine İran’ın komünistlerce ele geçirilmek üzere olduğu fikri pompalanır. Bu fikrin mimari ise İngiltere başbakanı Winston Churchill’den başkası değildir.

 

Hazırlanan plan 1 Temmuz’da Winston Churchill, 11 Temmuz’da da Eisenhover tarafından onaylanır. Operasyon için Tahran’daki CIA merkezine paralar akmaya başlar. İngiliz gizli servisi ise bir süredir İran parlamento üyelerine bisküvi kutuları göndermekle meşguldür.

 

*  *  *

Bir şarkının izini sürüyorum.

Okullarda, sokaklarda, meydanlarda yankılanıyor ezgileri.

Sosyal medyada her gün en yaratıcı haliyle şekilden şekile giriyor, filmlerle, animasyolarla canlanıyor, tüm dünyaya yayılıyor…

İran’da Basiji olarak adlandırılan Ahlak Polisi’nce öldürülen Mahsa Amini’nin hikâyesidir dizelerinde anlatılan:

 

Utanç yüzünden, kırıldığım için

Normal bir yaşam özlemi nedeniyle

Çöp toplayan çocuk ve hayalleri için

Bu komuta ekonomisi nedeniyle

Bu kirli hava yüzünden

Valiasr Caddesi ve yıpranmış ağaçları için.

 

19 Ağustos 1953, Tahran

BBC İngilizce Radyosu gece anonsunu geçmektedir.

Dinleyenler her zamanki duyuruda yer alan çok küçük değişikliği fark etmezler.

Oysaki bazıları, radyoda yapılan “Şimdi gece saat 12.00’dir.” yerine; “Şimdi gece saat tam 12.00’dir.” duyurusundaki bu küçük değişikliği beklemektedirler.

CIA ve M16 ortaklığındaki Ajax Operasyonu’nun başlama işaretidir bu.

M16 gizli servisi tarafından bisküvi kutları içinde gönderilen rüşvet paraları işe yaramış, CIA’nın fonladığı Şah yanlısı darbeciler hazırlıklarını çoktan tamamlamıştır.

 

O gece yarısı Tahran’da askeri bir hareketlilik başlar.

Tanklar sokaklara iner, Musaddık’ın konutunu kuşatırlar. Çatışmalar 9 saat sürer.

 

Yeryüzü tanrıları onun, İran petrol rezervleri üzerindeki yabancı egemenliğine son verme girişimini bağışlama niyetinde değildir. Affetmedikleri şey, Muhammed Musaddık’ın Milli Cephe’nin de desteğini alarak İngilizlerin denetimindeki petrol endüstrisisini millileştirme girişimidir.

 

Darbe öncesi, CIA ve M16 tarafından aleyhinde uluslararası kara propaganda kampanyası başlatılmış olan Musaddık için kullanılan terimler ise pek tanıdıktır; diktatör, demagog, eşcinsel, uyuşturucu bağımlısı, Bahai…

 

Böylece, seçildiği 1951 yılından beri başbakanlık maaşını almayan, görevi sırasındaki masraflarını bile kendi cebinden karşılayan Başbakan Musaddık darbeciler tarafından devrilmiş olur.

 

*  *  *

 

Bugünlerde bir şarkıyı dinliyorum

Sözleri buruk, tınıları kırılgan, ezgileri acı yüklü.

Hayalleri yarım kalmış bir halkın acılarına götürüyor beni:

 

Pirouz ve olası neslinin tükenmesi için

Masum, yasak köpekler için

Hiç durmayan gözyaşları yüzünden

Bu ana dönüş görüntüsü için

Bir gülen yüz uğruna

Okul çocukları için, gelecek için

Bu zorunlu cennet yüzünden

Tutuklu entelektüeller için.

Afgan çocuklar için.

 

Musaddık’ın yerine getirilen Şah Muhammed Rıza Pehlevi diktatörlüğü, Musaddık’ın petrolü millileştirme politikasına son verir.

İngiliz petrol şirketlerini yeniden ülkeye davet eder.

Rıza Pehlevi, 1961 yılında meclisi dağıtarak tek adam rejimiyle bütün yetkileri eline alır.

İran, Türkiye ile beraber İsrail’i tanıyan iki ülkeden biri olmakta gecikmez.

CIA desteğiyle kurulan SAVAK gizli servisi aracılığıyla İran halkı baskı ve işkencelerle dolu 26 yıllık bir karanlığa sürüklenir.

 

Cenneti hayal ederken cehenneme savrulan halk

Artık bir direnişin şarkısı o.

Londra’dan Washington’a protestoların marşına dönüşüyor.

Britanyalı rock grubu Coldplay, Buenos Aires'teki konserinde tekrarlıyor onu, 80 ülkede birden izleniyor.

Gremmy Ödüllerine aday olarak yükseliyor Baraya ismi.

 

Pirouz ve olası neslinin tükenmesi için

Masum, yasak köpekler için

Hiç durmayan gözyaşları yüzünden

Bu ana dönüş görüntüsü için

Bir gülen yüz uğruna

Okul çocukları için, gelecek için

Bu zorunlu cennet yüzünden

Tutuklu entelektüeller için

Afgan çocuklar için

 

*  *  *

 

1 Şubat 1979, Tahran.

ABD ve İngiltere’nin planladığı Ajax Harekatı ile iktidara gelen tek adam, 26 yıl süren bir zorbalık rejiminin enkazını ardında bırakarak ülkeyi terk etmektedir.

Batı ve desteğindeki Şah’a karşı nefret besleyen kalabalıklar sürgünde yaşayan Ayetullah Humeyni liderliğindeki siyasal İslamı sığınak olarak görür.

 

Ne Müslüman İran halkı, ne de Şah rejimine karşı siyasal İslamcılarla aynı muhalefet içinde yer alan ilerici, sol güçler ile sendikalar ülkenin bir büyük karanlıktan başka bir büyük karanlığa savrulmakta olduğunun farkında olamazlar.

 

Tudeh ve Halkın Mücahitleri gibi sol/Marksist örgütler kısa süre sonra kurulan molla rejimi tarafından kanlı bir şekilde tasfiye edilirler.

 

Geri kalan İran halkı ise, hayallerindeki cennete kavuşmayı beklerken, 43 yıl sürecek bir cehennemin içinde bulur kendisini.

 

Katı İslam kuralları uygulanmaya başlar. Kadının adı yoktur artık. Hijab denilen bir giysiyle, ancak yüzü gözükecek şekilde örtünmek zorundadır onlar. Örtünmeyenler Ahlâk Polisi tarafından dövülür, kırbaçlanır, işkenceye uğrar. İsyan eden genç kızlara, cennete gidemesinler diye şişelerle tecavüz edilir.

 

Alkolün yasak olduğu ülkede dinden dönmenin cezası idamdır. İslam Devrimi’ne karşı çıkmanın da öyle. Hiçbir muhalif sese izin verilmez. İran’ın sokakları uzun yıllar, güpegündüz yapılan idamlar sonucu tepelerinde insan cesetlerinin sallandığı vinçlerle anımsanır.

 

Erkekler dört kadını birden eş olarak alabilir, erkek istemedikçe kadın eşinden boşanamaz. Erkek ise dilediği zaman boşayabilmektedir onu. Evli erkeklere başka ayrıcalıklar da tanınır. Mollalar tarafından kıyılan muta ve siga nikâhlarıyla onların, başka kadınlarla gecelik ya da daha uzun süreli seks yapmaları meşrulaştırılır. Zengin semtlerinin gözden ırak villalarında ise her türlü yasaktan azade başka şatafatlı bir dünya hüküm sürmektedir. Mollaların ve İranlı zenginlerin çocukları, Ahlak Polisi’nin giremeyeceği bu yerlerde geceleri alkol ve kumara boğulmuş eğlenceler içinde günlerini gün etmektedirler.

 

İçine düştükleri karanlıkta çocuklar, genç kızlar, kadınlar sokaklarda diledikleri gibi şarkı söyleyemezler.

Zen, Zendegi, Azadi

2 Kasım 2022, Tahran.

Şehrin kuzeyinde bir ilkokul.

600 öğrenci okulun bahçesinde, iki gün sonraki İran Öğrenci Günü’nü kutlamak üzere toplanmışlar. O günü rejim için önemli kılan bir olay daha var. 4 Kasım 1979’da Tahran’daki ABD Büyükelçiliğinin İranlı öğrenciler tarafından basılmasını yıldönümü o gün.

Bahçede, hijab içindeki öğretmenlerin çoğu gönülsüz. Resmi törende okul yöneticilerinin ağzından isteksizce söylenen ABD ve İsrail karşıtı sloganlar, cılız seslerle tekrarlanıyor kalabalık tarafından. Küçük yaştaki öğrencilerin dudaklarında zen, zendegi, azadi fısıltıları, mollalara karşı nefret duygularına karışmakta.

 

Bense bir şarkıyı dinliyorum bu yazıyı yazarken.

İran’ın sokaklarında dalga dalga yayılan bir şarkıyı.

İranlı kadınlar sokakta hijap, evlerinde ise korku içindeler. Çok büyük kısmı molla rejiminden nefret ediyorlar.

Çocuklar ve genç kızlar başta olmak üzere gençlik ise korku duvarının sınırındalar.

Mahsa Amini’nin yası için direniyor, hep bir ağızdan Şervin Hajipour’un şarkısını söylüyorlar. Farsça dilinde zen, zendegi, azadi diye bitiyor şarkıları:

 

Bütün bu sebeplerden dolayı, ikisi aynı değil

Bütün bu boş sloganlar yüzünden

Ucuza inşa edilen çöken evler yüzünden

Huzur hissi için

Uzun gecelerden sonra güneş için

Depresyon ve uykusuzluk ilaçları yüzünden

Erkekler, vatan, refah için

Erkek olmasını dileyen kız için

Kadın, yaşam, özgürlük için

 

*  *  *

Bir şarkı.

Bir şarkı kime ne anlatır ki?

Bir şarkı kendini söyler mi durmadan?

Sessizce mırıldanırsa ezgileri, kimseler duyar mı?

Kimseler duyarsa eğer yürekten yüreğe çoğalır mı?

Sokakta bir rüzgâr eser, belki bir fırtına patlar, meydanlar umut olup taşar mı?

Bir şarkı bir devrime yol açar mı sahi?

Tuz çürürse eğer bir gün, gülmeyi unutursa kadınlar ve güneşi özlerse çocuklar…

Neden olmasın?

https://t24.com.tr/yazarlar/yusuf-nazim/baraya-bir-sarkinin-izinde,37344

Saraybosna’dan Güney Afrika’ya hakikat yolculuğu

Yusuf Nazım
T24 | 28 Ekim 2022

Bir kadın.

Cerrahpaşa Tıp Fakültesi mezunu.

Adli Tıp’ta uzmanlık eğitimi yanı sıra İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde Klasik Arkeoloji Lisans Eğitimi aldı.

1992’de kurulan Adli Tıp Uzmanları Derneği’nin kurucularından olup 1993-1996 arasında derneğin yönetim kurulu başkanlığını üstlendi.

Türk Ceza Hukuku Derneği kurucu üyelerinden.

Mesleki ömrünü işkenceyle mücadeleye adadı. Hazırladığı işkenceyi belgeleyen sayısız rapor ve tıp etiği üzerine yazılarıyla devletin sivri oklarını üzerine çekti.

Uğur Mumcu sanıklarıyla ilgili verdiği rapor nedeniyle tehdit edildi, görevden alınmasına dair yazılan gizli yazılar açığa çıktı, 90’lardaki Susurluk Çetesi’nin adli tıp üzerindeki baskılarına karşı mücadele etti.

1997’de İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı Başkanı oldu. Bu görevinden ve yürüttüğü Adli Tıp Kurumu İhtisas Kurulu Başkanlığından çeşitli defalar uzaklaştırıldıysa da her seferinde yargı kararlarıyla geri döndü.

İngilizce, Almanca ve Klasik Yunanca biliyordu.

Birleşmiş Milletler Uluslararası Savaş Suçları Mahkemesi adına, 1996’da Bosna’nın Kalesija bölgesindeki toplu mezarlardan çıkarılan cesetlerin otopsi çalışmalarına katıldı.

1999’da, Birleşmiş Milletler ’in İstanbul Protokolü olarak bilinen işkencenin saptanmasında dair uluslararası standart kılavuzun hazırlayıcıları arasında yer aldı; bu protokolün uygulanması konusunda birçok ülkede eğitim verdi.

İnsan Hakları İçin Hekimler ’in 2000’de Güney Afrika’daki uluslararası çalışmasında, 2002’de ise Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) Kadına Yönelik Cinsel Şiddet Araştırması ve El Kitabı çalışmalarında yer aldı.

Uluslararası İşkence Rehabilitasyon Merkezi (IRTC) adına gittiği Bahreyn’deki bir ölüm olayında, yaptığı otopsiyle ailenin iddiaları doğrultusunda gencin gözaltında işkenceyle öldürüldüğünü kanıtladı.

Yaş haddinden emekliliğine 7 yıl kalan zorunlu emekli edildiği 2019 yılına kadar İstanbul Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı’nda, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde adli tıp lisans ve yüksek lisans dersleri verdi; İstanbul Üniversitesi Adli Tıp Enstitüsü’nde yüksek lisans ve doktora tez danışmanlığı yaptı.

Türk Tabipleri Birliği ve İstanbul Tabip Odası yanı sıra Türk Patoloji Derneği, Forensic Science Society of UK, Académie Internatıonale de Médecine Légale et de Médecine Sociale, International Academy of Legal Medicine, New York Academy of Sciences, İnsan Hakları Eğitimi On Yılı Ulusal Komitesi Cezaevleri Çalışma Grubu, Association de Droit Penale Internationale, Başbakanlık İnsan Hakları Danışma Kurulu gibi kurumlarda görev yaptı.

Son olarak 2009’dan beri sürdürdüğü Türkiye İnsan Hakları Vakfı’nın (TİHV) başkanlığını bırakarak 2021’de Türk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi başkanlığına seçildi.

Aynı zamanda 1997 IRCT Bent Sorensen Grant, 1999 İstanbul Üniversitesi Uluslararası Bilime Katkı, İstanbul Tabip Odası Sevinç Özgüner İnsan Hakları, 2000 yılı Barış ve Demokrasi, 2000 yılı Açık Sayfa Barış, Demokrasi ve Hukuka Katkı, 2000 International People’s Lawyers Eminent Person Grant, 2001 BEKSAV, 2014 Uluslararası Hrant Dink Vakfı ve daha birçok ödülün sahibi bir bilim ve onur insanı...

26 Ekim 2022’de bir TV kanalında sorulan soru üzerine, uzmanlık görüşünü paylaştığı için gözaltına alındı, sonra tutuklandı.

 

*  *  *

 

Asıl olan hakikati aramaktı.

Oysa ki bir bilim insanı konuştu, yer yerinden oynadı.

En yüksek perdeden başlayan nefret söylemi, hedef gösterme, medyada koparılan linç fırtınası…

Bir anda ülkenin şerefi lekelendi, orduya iftira atılmış oldu!

Öyle ya, yumurtalar hiçbir koşulda çürümez, ya da aralarından çürükleri çıkmazdı. Toplum ve kurumlar olarak ari bir ırktan çoğalmıştık, hepimiz pürü paktık.

Örneğin, bu ülkede askerler 1961’de darbe yapmamıştı! Elinde bulundurduğu silah gücünü kullanarak seçilmişleri içeri atmamış; içlerinde bir başbakan ile iki bakanı asmamıştı!

Doğruydu, 1971 olduğunda askerler bir kez daha parlamenter rejimi yıkarak anayasayı askıya almamıştı! Silah zoruyla aydınları, sanatçıları, sendikacıları, öğrencileri hapse tıkmamış; intikam olsun diye fidan boylu üç genci idam sehpasında asmamıştı!

Ve yine doğruydu, 1980’in 12 Eylül’ünde silahlı kuvvetler cebir ve şiddet yoluyla seçilmiş iktidarı devirmemiş, bir kez daha demokrasinin canına okuyup meclisi kapatmamıştı; onlarca idam, yüzbinlerce gözaltı, 2 milyona yakın fişleme yapmamış; gazete ve dergileri, sendika ve dernekleri kapatmamış, tonlarca kitabı yakmamıştı!

Devletin raporlarında bile yazsa 90’lı yıllarda ülkenin doğusunda binlerce köyü ve mezrayı yakıp yıkarak boşaltmamış; Roboski/Uludere’de kendi yurttaşlarının üzerine bomba yağdırıp çoluk çocuk, genç yaşlı demeden 34 köylünün canına kıymamıştı!

2016’nın 15 Temmuz‘unda örneğin; askerin içinden birileri Ankara’da TBMM üzerine bomba yağdırmamıştı!

Velhasıl, Susurluk Çetesi’nin artıklarıyla emekli ya da emekli olmayan generallerin resimleri de gazetelerde boy boy basılmamıştı!

 

*  *  *

 

Peki, şimdi ne oldu?

Bir hakikat yolculuğu yarım kaldı.

Birileri çoktandır bir cadı kazanını kaynatıyordu, içine atılacak kurban ise hazırdı.

Türk Tabipleri Birliği Merkez Konseyi Başkanı ve onun meslek örgütü hedefe konuldu…

Profesör Doktor Şebnem Korur Fincancı.

Ömrünü insan haklarına adamış bir bilim kadını. Hipokrat Andına bir bayrak gibi sarılmış kâh devletin derinliklerinde, kâh Bahreyn sahillerinde; Filistin’den Yeni Zelenda’ya, Abu Gharib’ten Güney Afrika’ya, Saraybosna’dan Güney Afrika’ya bir hakikat yolcusu o.

Tıpkı meslek etiğinden ödün vermeyen; insan ve haklarını savunduğu için daha önce gözaltına alınan, tutuklanan; özgürlüğünden edilen ve sonunda beraat eden diğer hakikat yolcuları gibi.

Sadece son birkaç yılda olmak üzere gözaltına alınan ya da hapse atılan/çıkan/çıkamayan Profesör Raşit Tükel, Profesör Funda Obuz, Profesör Taner Gören, Profesör Onur Hamzaoğlu, Profesör Füsun Üstel, Profesör Beyza Üstün ve daha niceleri gibi…

https://t24.com.tr/yazarlar/yusuf-nazim/saraybosna-dan-guney-afrika-ya-hakikat-yolculugu,37239 

Güneşi göremeyenler

Yusuf Nazım
T24 | 18 Ekim 2022

Sene 1999. Zonguldak şehri.

 

Nam-ı diğer kara elmas diyarı. Bu kentin kömürle hayat bulmuş, adı sonradan Kandilli olarak değiştirilmiş olan Armutçuk beldesindeyim. Bir zamanlar hayata rengini veren kara taşın, insan yaşamına bulaşmış serüvenini merak ediyorum.

 

99 sonbaharında Kandilli ’de işte bu serüvenin peşinden gitmiştim.

 

Yapmaya çalıştığım şey kömüre bulaşmış hayatların, bir daha geri gelmeyecek olanın, her şeye rağmen umutlarını heybelerinde umutla taşıyanların hikâyelerinde bir iz sürmeydi…

 

Toprağın beş yüz seksen beş metre altına inmiştim. İki asansör değiştirmiş, bir motora binmiş, kömür vagonları içinde kilometrelerce yol almış, domuz damı direkleri arasında sürünerek ciğerlerime kömürün tozunu solumuştum…

 

Adeta yerin altında esrarengiz ve karanlık, başka bir dünyaya gitmiş gibiydim.

 

Derin galerilerde saatlerce ilerlemiş; hayalleriyle taşı kayayı yontarak küfelerinde umudu ve yaşama sevincini taşıyanların hayatlarına tanık olmuştum.

 

Yerin derinliklerinde çoğu kez yarım kalmış hayallere, birbirinden ilginç hikâyelere, sönüp gitmiş hayatlara devam eden unutamadığım bir yolculuktu bu yaptığım.

Ocağa kömür işçileriyle birlikte inmiş, galeride beraber vagona binmiş, onların küçük bir çıkından ibaret sofralarının ortağı olmuştum.

 

Orada, yakından tanımıştım madencileri. Çokça anıları vardı onların. Ve bu anılara bulaşmış ölümleri; Kozlu’da, Armutçuk’ ta, Karadon’da, Üzülmez’ de, Amasra’da ve Çaydamar’da...

 

İndiğim Armutçuk’taki maden ocağında, 7 Mart 1983’de yaşanan bir grizu patlaması sonucu 103 işçi hayatını kaybetmişti. Tam yüz üç işçi yerin altına inmiş ve bir daha geri dönmemişti!

 

Yanımda bir emniyet mühendisi arkadaş, kimi maden işçileri; kazmacısı, barutçusu, oduncusu vardı.

 

Bin bir güçlüğe katlanarak kazmanın kömüre değdiği ayağa kadar inmiş, kapatılan kör kuyuları görmüş, sağ girip ölü çıkan madencilerin yürek burkan hikâyelerini dinlemiştim.

 

Onlar, dönüşü olmayan bir yolun çaresiz yolcuları gibiydiler. Öylesine terk edilmişçesine gitmişlerdi ölümlere. Nice hüzünlerle dolu bu öyküleri dinlerken gözyaşlarımı yüreğime akıtmış, sessizce ağlamıştım…  

 

*  *  *

Şimdi, aradan yirmi üç yıl geçtikten sonra, ülkenin başka bir köşesinde, toprağın yüzlerce metre derinlerinden yine onların acı yüklü hikâyeleri sızıyor yer üstüne. Üstelik 301 Soma madencisinin ölüm tutanakları mahkeme zabıtlarında henüz kurumamışken…

 

Yine ölüm çığlıkları yırtıyor karanlıkları; yine duvarları delen ağıtlar yükseliyor, yine toplu mezarlar kazılıyor onlar için.

 

Ölüm ki kara elmas diyarında her zamanki gibi sinsiydi.

 

Bilenler bilirdi. Yerin altında ışık, hasreti en çok duyulan şeydi. Işığa hasret olunan o yerse damarın damarı kestiği, kazmanın kömürü dövdüğü yerdi.

 

Ateş-nefes yaklaşınca orada, ter domur domur akar, nefes nefese dokunur, ölüm inceden inceye birikirdi.

 

Ve yine öyle oldu!

 

Amasra’da ölüm, karanlık ve yanık galerilerin isli dehlizlerinden çıkarak bürokratların demeçlerinde bir kez daha merhametsiz sayılara dönüşüverdi.

 

Televizyon kanallarında, prime time’da her gün onların hikâyeleri anlatılır oldu.

 

Halâ yaşıyormuş gibi suretleri bir bir düşerek haber ajanslarına, geçen her gün, daha çok sayıda madenci cesedi haber oldu manşetlere.

 

Kader ve fıtrat kelimeleri, acımasız bir ısrarla tekerrür ederken Amasra’nın sokaklarında, tarihin cinayet defterine yeni ölümleri kaydetti hayat.

*  *  *

 

Amasralı madenciler.

 

Güneşi görebilmek için karanlığa kazma sallayanlar.

 

Hayata rengini vermek amacıyla yıllar yılı kara taşın peşinde iz sürenler…

 

Ötekilerin dünyasında bir kere daha yerin üstüne çıkamadan hunharca mağlup edildiler!

 

O madenciler ki, yeraltına her indiklerinde gözlerinde gizli bir tutkuyla parıldayan bir ışık vardır.

 

“Güneşi yeniden görebilsem” diye parıldayan bir ışık...

 

O ışık, kırk bir maden işçisinin gözlerinde son bir kez parlayıp söndü.

 

Madencilerin gözlerindeki o ışık, kırk bir defa anlamını yitirdi.

 

Kırk bir Amasralı madenci yerin altına indi, bir daha gün yüzü göremedi.

 

Onlar için kader, toprağın derinliklerine gizlenmiş karanlık yüzlü bir cellattan ibaretti. Fıtratsa, genç yaşta ömürlerine geçirilmiş bir ilmik gibi daima hazırdı.

 

Adları tarihin cinayet defterine bir kez daha güneşi göremeyenler olarak yazıldı.

https://t24.com.tr/yazarlar/yusuf-nazim/gunesi-goremeyenler,37126

Bağazımda cam kesikleri

Yusuf Nazım
T24 | 6 Ekim 2022

Bir süre yazmayacağım demiştim, lâkin çalışma odama sığmıyor yüreğim.

Çıkmışım odamdan, deniz kenarında bir iğde ağacına yaslanmışım.

Ege’nin maviliklerinde yüzüm. Karşımda Samos Adası, önümde hafiften çırpınışları dalgaların. Eski zamanlardan hikâyeler fısıldıyor ruhuma. Kulağımda klasik Rembetiko şarkıları, geleneksel Rum ezgileri.

Kim bilir nasıl da özgürlerdir karşı kıyıda…

Sanki dalgalara karışmış, Samos’tan bana ulaşıyorlar.

*  *  *

Ankara’nın Çayyolu semtinde bir sokağa düşüyor yolum. Karanlık ve izbe. Türkülerin, konserlerin, festivallerin yasaklandığı bir zamandan geçiyorum... Şarkıların hunharca boğazlandığı bir zamandan...

Sivri gölgelerini asfalta kanırtyor katil adayları.

Bir müzisyenin peşindeler onlar!

Niye?

Emir buyurdukları bir şarkıyı söyleyemiyor diye…

Emirlerin kanun hükmünde verildiği günlerdeyiz. Her gün yeni bir yasağın burgacında. Her söz terörle iltisaklı ilan ediliyor; türküler sakıncalı, ezgiler suçlu, şarkıcılar şüpheli.

Hoyratlık sınır tanımıyor ülkenin başkentinde.

Failler beyaz yakalı bu sefer. Bir müzisyenin yolunu kesmişler.

Uluorta doğruyorlar onu!

“Sen bizim kim olduğumuzu biliyor musun?” sözleriyle büyüyor gaddarlık.

Onur Şener’in ömrü, kim olduklarını öğrenmeye yetmiyor.

Onu biz öğreneceğiz sonradan. İkisi Çalışma Bakanlığı’nda müfettişmiş faillerin, biri devletin seçkin bir kurumunda mühendis. Kiminin üç suç kaydı mevcut, kimi taksirli yaralamaktan sabıkalı.

Kim bilir hangi liyakatsiz bürokratın emir eri bunlar, nasıl hileli bir mülâkatın eseri.

Oturduğum yerde, bir müzisyenin çığlıkları kanıyor yüreğime.

Yüzünde pançak pançak kan, boğazında cam kesikleri.

*  *  *

 Onur Şener 45 yaşındaydı.

1995 Ankara TED Koleji mezunu, genç bir müzisyen.

Evli, beş yaşında bir çocuk babası.

Bir de, ölen arkadaşının çocuğunu evlat edinmiş olmanın yüce gönüllülüğü var onda.

Zamanla notalar tutkuya dönüşmüş yaşamında.

Hayatını şarkı söyleyerek kazandı. Gitar çaldı, şarkı söyledi, düet yaptı.

“Sınıfın en parlak öğrencisiydi. Basketbol oynar, gitar çalardı. Ona imrenirdik.” diye anlatıyor sınıf arkadaşı İrfan Değirmenci.

Bir zamanlar katıldığı şarkı yarışmasında “Hayatımın sonuna kadar müzik yapmak istiyorum. Müzik benim için bir tutku” demişti.

Hayatının sonuna kadar müzik yapamadı. Hayalleri ve tutkuları karanlık bir Ankara akşamında sel suyuna kapılıp gitti.

Ezgilerin hep emekçisi oldu, lâkin emeklisi olamadı.

Ankara’nın karanlık bir sokağında boğazında cam kesikleriyle öldü.

*  *  *

 1980’in darbe yıllarıydı.

 Çocukluk arkadaşım, dostumdu.

Siyasi görüşlerinden dolayı cezaevine düşmüştü. Hani şu adına, terör dedikleri türden…

Aradan yıllar, on yıllar geçti.

Sayısız af çıktı. Nice katiller, haramiler, soyguncular; ülkenin canına okuyanlar serbest kaldı.

Arkadaşım ne bir haram yemiş, ne cana kıymıştı.

Tek suçu, daha güzel bir ülke hayal etmekti.

35 yıl yattı, geçen yıl çıktı hapisten.

Cezaevinden özgürlüğe adım attığında hayal ettiği ülkeyi bulamadı.

Yerinde siyasal İslam fantezisiyle değerleri aşınmış, örselenmiş; suçla, hunharlıkla, cezasızlıkla kokuşmuş bir bataklık buldu.

*  *  *

 Onur Şener’in katil zanlıları…

 Yeni bir afla serbest bırakılmak üzere yakalandılar.

 Şimdi o bataklıkta, çıkacak bir affın kanatları altına sığınmaya hazırlanıyorlar.

Ülkenin vicdanlı insanları ise onun için, belki de hiç gelmeyecek daha niceleri gibi, adalet aramaya koyuldular bile…

Hep beraber bataklıktaki haşerelerin tek tek izini süreceğiz.

İçi boş sözcüklerden medet umup, afili sözcüklere sığınacağız.

Sosyal medyaya sıkışıp kalmış etiketler açıp lanetler okuyacağız faillere.

Ardı arkası kesilmeyecek mahkemelerden, iyi halden yapılacak indirimlerden, zaman aşımlarından fırsat bulup katil bile diyemeyeceğiz onlara.

Hazırlığına çoktan başlanmış bir aftan yararlanıp yeni görevlerine başlayana dek unutulup gidecekler.

Bizse, hangi karanlık köşe başından, hangi lanetli ölümün apansız yakamıza yapışacağından habersiz, boğazımıza kadar battığımız bu kokuşmuş bataklıkta boğulmamak için debelenip durmaya devam edeceğiz.

*  *  *

 Onur!

Ne zaman bu sözcüğü duysam en hassas yerinden titrer yüreğim, duygulanırım.

Kötülükten, kıyıcılıktan, zalimlikten uzak; doğruluk, haysiyet, vakar içeren bir duygu bu. Kimileri için, hayatta hiçbir şeyle değişmeyecekleri bir değerin ifadesi belki de.

Benim de küçük oğlumun adı Onur…

Bu adı duyduğumda güzel insanlar gelir aklıma. Yürekleri adaletten, eşitlikten, özgürlükten yana insanlar; dürüst, vicdanlı, hak yemeyen…

İnsanlar gibi sözcükler de öldürülür kimi zaman.

İnsanlar öldüğünde en hassas, en dokunaklı, en kırılgan yerlerinden yaralanır onlar.

Hiç düşündünüz mü, sözcükler niye kanamalı olur bazen?

Sözcükler kanadığında, hangi düş gücüne sığar bir çocuğun gülüşleri?

Hangi sonsuz gelecek zamana ertelenir bir babanın öpüşleri?

*  *  *

Sahildeyim.

Bir palmiye ile iğde ağacının kardeşliğine sığınmışım.

Biraz ileride balıkları topluyor martılar.

Bir cümle şimendifer gibi delip geçiyor içimden:

“Ankara’da bir müzisyeni öldürmüşler!”

Ölüm beyaz yakası içinde zuhur etmiş bu sefer, yeni bir affa daha hazırlanıyorken egemen…

Çaresiz, yaralı sözcüklere sığınıyor kalbim.

Göğsümde bir sızı, boğazımda cam kesikleri.

Gözlerim Samos Adası’nın eteklerinde. Kırık dökük cümleler bırakıyorum Ege’nin sularına.

Şu alçalıp denize pike yapan martılar, şu önümde suya pul pul ışıltılar bırakan balıklar…

Hepsi, ama hepsi bana fısıldıyorlar;

“Onur Şener’i öldürmüşler, ne duruyorsun, yazsana!”

Bir babanın yanağında, beş yaşında bir çocuğun öpüşlerini söndürmüşler.

Susmak, cam kırıkları gibi etlerimde şimdi, acılar sızıyor her yerimden.

Yazmamak ne mümkün.

Bir Rembetiko şarkısının incecikten hüznü dağlıyor yüreğimi.

Sessiz, ağır ağır, derinden.

https://t24.com.tr/yazarlar/yusuf-nazim/bogazimda-cam-kesikleri,36977

16.Karaburun Bilim Kongresi / Tarihin borçlu olduğu topraklarda aforizmalar

Yusuf Nazım
T24, 17 Eylül 2022

“Ölür müyüz? Biz ki, insanlığın geleceği için kavga vermişiz. Ve dahi binlerin, milyonların kalbine girebilmişiz, hiç ölür müyüz?”

Börklüce Mustafa’nın son sözleri

 

Sene 1419, Ayasluğ, bugünkü Selçuk

 

Çift hörgüçlü deve, Ayasluğ sokaklarının kuru toprağında toynak izlerini bırakarak oynak, ağır adımlarla yürümektedir. Devenin üzerindeki çarmıha çivilenmiş çırılçıplak adam, başı yana düşmüş, etleri lime lime, kan revan içindedir. Aheste aheste salınarak ilerleyen devenin hörgücüne oturtulmuş; bir o yana, bir bu yana salınmakta olan adamın uzun, kırçıl sakallarından sızan kan öğlen güneşinin ısıttığı kızgın toprağa karışmaktadır.

 

Devenin iki yanında yürüyen kılıç kuşanmış, şalvarlı, mintanlı çığırtkanlar vardır. Ellerinde borazanlarla ahaliyi, sultana başkaldırmış bu isyankâr, bu itaatsiz, bu çulsuz adamın perişan akıbetini, ibret-i âlem olsun diye toplanmaya çağırıyorlar.

 

Adı Börklüce Mustafa’dır.

 

O bir Türkmen Alevi’si, bir halk önderi olarak haksızlığa ve eşitsizliğe karşı Osmanlı Sultanlarına başkaldırmış, Anadolu’da büyük köylü isyanlarına önderlik ederek Sultan’ın ordularını Karaburun’da iki kez mağlup etmiştir. Karaburun’da, Sultan Mehmed’in ordularının dört yandan kuşattığı üçüncü savaşını kaybederek sarayın efendilerine meydan okumanın bedelini hayatıyla ödemiştir. Börklüce’nin binlerce müridi, gözlerinin önünde “iriş dede sultan iriş” nidaları arasında vahşi yöntemlerle katledilmiştir. Fikrinden dönmesi için Börklüce Mustafa’ya türlü işkenceler yapılmış, işe yaramayınca da öldürülerek cesedi çarmıha çivilenmiş halka ibret olsun diye Ayasluğ sokaklarında dolaştırılmıştır…

 

Şeyh Bedrettin, Börklüce Mustafa ve Torlak Kemal…

 

600 yıl önce Anadolu topraklarında bir büyük ütopyanın peşinden yalın kılıç ölüme yürüyenler.

 

Osmanlı idaresinin yönetimi ve fahiş vergilerinden hoşnutsuz olan köylüleri, yoksul dervişleri etrafına toplayarak; toprağı ortaklaşa işleyip, hasadı ortaklaşa gerçekleştirmek, tasada ve kıvançta bir, dertte ve devada hep beraber olabilmek amacıyla büyük bir köylü hareketi ve isyanının örgütleyicileri onlar.

 

Din ve mezhep, ırk ve dil ya da mevki ayrımı yapmadan. “Yârin yanağından gayri her şeyde, her yerde, hep beraber” olabilmek istediler.

 

En sonunda “mübalağa cenk olundu.”

 

Yenildiler…

 

Eski Havagazı Fabrikası, İzmir

Sene 1864, Alsancak’ta bir sokak.

 

Şehir siyah örtüsünü üzerine çoktan çekmiştir. Karanlık sokağın köşesinde, üzerlerinde siyah redingotları; kimi şalvarlı, kimi poturlu, kimi çakşırlı, kimi de pantolonlu bir erkek kalabalığı köşedeki bir direğin etrafında toplanmıştır. Bazıları yakalı, kravatlı; kimi fesli, kimi sakallı, kimi sinekkaydı traşlıdır.

 

Bir el patlama sesi duyulur. Bunu gökyüzündeki bir işaret fişeğinin parıltısı izler. Birden kalabalığın ortasındaki direğin tepesinde bir ışık canlanır. Şiddeti giderek artan ışık, oradakilerin yüzünde parlar ve tüm sokağı aydınlatır.

 

40 yıllık imtiyazla Londra merkezli kurulan İzmir Havagazı Kumpanyası’nın kurduğu Gazhane çalışmaya başlamış, ilk sokak lambası aydınlatma denemesi başarıyla sonuçlanmıştır.

Böylece İzmir’de, taş kömürünün yüksek sıcaklıkta damıtılması yoluyla üretilen havagazı önce yabancıların oturduğu semtler olmak üzere sokakları aydınlatmaya başlar.

 

Yakılan kömür tozlarının birikmemesi için şehrin en çok rüzgâr alan bölgesi olan Alsancak’ta kurulan fabrika 1904 yılına kadar İzmir’in evlerini ve sokaklarını aydınlatmaya devam edecektir.

Sene 2006, Karaburun, İzmir

 

Bir grup insan İzmir’in Karaburun ilçesinde bir araya gelerek dünyanın yoksullarının, ötekilerinin, dışlanmışlarının hikâyelerini anlatmaya koyulur. Sesleri onların sesine karışıyor, kelimeleri yeni bir çağ arayışında, kazmayı daha derine, daha derine vuruyorlar. Bilimle yapıyorlar bunu; sosyolojiyle, felsefeyle, sanatla ve estetikle… Ülkenin ve dünyanın sorunlarını masaya yatırıp hararetli tartışmalara giriyorlar. Adına, 1.Karaburun Bilim Kongresi diyorlar.

 

Geçmişi gelecekle harmanlamak alışkanlıkları. Kuşku duymak, soru sormak, tartışmak vazgeçilmez yöntemleri. İtaat etmemek ise en temel değerleri.

 

Ülke karanlıktan karanlığa savrulurken, her sene yineliyorlar kongrelerini. Yeni tartışmalar açarak, yeni arayışlar yaparak, yeni sözler geliştirerek…

 

Gazhane'de Bilim Kongresi

Sene 2022, Alsancak, İzmir, Havagazı Fabrikası.

 

Dökümhanedeyiz.

 

Sözcükler tavında dövülüyor burada, sanat felsefeyle tartışıyor, umut ile düş birbirine karışıyor, bilim üretiliyor.

 

Ekranda “yarınların şafağında ezilenlerin seçimi” yazısı, altında “16.Karaburun Bilim Kongresi” Heyecanlı, cıvıl cıvıl bir kalabalık var içeride.

 

Her sene Karaburun’da yapılan, geçen yıl ise pandemi koşullarında yapılamayan kongre, bu kez mekânsızlıktan Karaburun’da değil; İzmir, Alsancak’taki Havagazı Fabrikasında yapılıyor. Bacası tütmüyor; katran havuzu, fırınları, gazometresi yok artık bu mekânın; ambarı, sayaçları, makine dairesi, su deposu ve atölyeleri yok! 2007’de bir kültür sanat kompleksine dönüştürülmüş Gazhane. İçeride Adorno’nun sesi dolaşıyor, kulaklarda “bilim itaatsiz olana ihtiyaç duyar” fısıltısı…

 

Bahçeye çıkıyoruz, Makine Dairesi’nin bir tarafında kütüphane, diğerinde modern tuvaletler. Hepsi tam erişebilir. Ortadaki meydanda sıra sıra dizilmiş stantlar, üzerinde poster ve bildiriler, tarih ve felsefe kitapları; etrafında kadınlı erkekli kalabalık, etik ve sosyoloji söyleşileri. Üzerlerinde serin bir rüzgâr, içinde Bedrettin’den, Börklüce’den, Torlak Kemal’den fısıltılar.

 

Modern Gazhane

Ekonomi politiğin ustaları Korkut Boratav ve Taner Timur’un sözleri saçılıyor bu sefer ekrandan. İkisi 62 yıllık arkadaşlar. Bugünlere birbirinden öğrenip, birbirini eleştirerek varmışlar. “Sermaye ve iktidar işçi sınıfına karşı” diye konuşuyor Borotav. Son üç yılda reel ücret kaybı yüzde ise %7 diyor. Son 7 yılda sömürü oranı %93 artmış. Aynı dönemde üretici fiyatlarıyla %15, milli gelir esas alındığında ise %25 gerileme olmuş ücretlerde. Sermayenin altın çağı diye niteliyor son yılları. OHAL’n kanatları altında semiren patronlar, TC tarihinin en eşitsiz ve derin bölüşüm sorunu, sürdürülemez sınıfsal gaddarlık, çaresiz ve örgütsüz bırakılmış emek, siyasal İslamın acımasızlığı altında inleyen çalışanlar, korona günlerinde dahi bütçesini emekçilerden esirgeyen dünyadaki nadir ülkelerden biri…

 

Konuşmalar birbiri ardına devam ediyor. Yeni arayışların ürettiği yeni sözler, yeni kavramlar dolduruyor salonu. Hintli bir filozofun sözleri geliyor dile;

 

“Her ülke tarihsel olarak hak ettiği faşizmini yaşar.”

 

Bölüşüm ilişkilerini rakamlara vuruyor bir diğeri; Avrupa’da %5 olan asgari ücretle çalışanların oranı Türkiye’de %57 diyor; gerçekte ise tüm çalışanların üçte ikisi. İslamcı faşizmin iktisadi koşullarını sıralıyor; grevsiz iş yaşamı, ucuz mülteci işgücü, sendikalara egemen olan iktidarın emek sermaye ilişkilerine hâkim olma hali…

 

Karaburun Civa Madeni

Saip Dağı’nda bir Civa Fabrikası

 

İzmir’in çağdaş yüzü, yeni başkanı Tunç Soyer.

 

Simavna Kadısıoğlu Şeyh Bedrettin’in sesine kulak verip Börklüce Mustafa’nın ayak izlerinden yürür mü, bilmem?

 

Yürürse eğer, orada Saip Dağı’nın eteklerinde, bir manastırın gölgeliklerinde eski bir cıva fabrikasının tarihe göz kırpan siluetinin görür mü?

 

Sahipsiz bir tarih yatıyor orada, eski bir cıva fabrikasının kalıntılarında Bedrettin ruhuna lâyık bir kültür merkezi yaparak 604 yıllık bir tarihe selam durur mu?

 

Kaybeder miyiz?

 

Onlar ki Karaburun sırtlarında bir avuç aydındılar.

 

Onlar ki insanlığın geleceği için sözlerini, 16 yıldan beri dağlara, taşlara fısıldarlar. Ve dahi cümle gayretleri binlerin, milyonların kalbine umut olsun çabasındadırlar.

 

Hiç kaybeder miyiz?

 

https://t24.com.tr/yazarlar/yusuf-nazim/16-karaburun-bilim-kongresi-tarihin-borclu-oldugu-topraklarda-aforizmalar,36743