Hayal çağının devrimcileri, Zapatistler : "Ya Basta!"

"Ya Basta!"
Yusuf Nazım, 2 Ocak 2013

Sis ormanın yüzüne çektiği maske. O, zulme uğrayan çocuklarını böyle gizliyor. Sisten çıkıyor ve sise dönüyorlar. Chiapas yerlileri heybetli elbiseler giyiyor, süzülerek yol alıyor, susuyor ya da usul usul konuşuyorlar. Hizmetkarlığa mahkum bu prensler, ilk oldular ve artık sonlar. Topraklarından ve tarih kitaplarından dışarı atıldılar, siste ve sırda sığınak buldular. Oradan maskeleriyle çıktılar; kendilerini aşağılayan iktidarın maskesini indirmek için…

-Eduardo Galeano
 

Zapatistalar, adını Meksika Devrimi'nin (1910-1920) lideri olan Emiliano Zapata'dan alır. Kendilerini Zapata'nın ideolojik mirasçıları ve emperyalizme karşı beş yüz yıldır süren yerli direnişin takipçisi olarak görürler.
EZLN (Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu), 1982 yılında içlerinde Subcomandante Marcos'un da bulunduğu bir grup gerilla tarafından Cihapas’ın ormanlık dağlarında kurulur. On seneyi aşkın bir hazırlık süreci ve örgütlenmeden sonra 1 Ocak 1994'te NAFTA'nın uygulanmaya başladığı gün silahlı ayaklanma başlatırlar. “Yeter Artık!” (Ya Basta!) sloganıyla baş gösteren ayaklanma on iki gün sürer. Hükümetle ateşkes yapıldığında yaklaşık on iki bin Zapatista üç şehri; Margarita, Ocausinco ve Sen Cristobal de Las Casas’ı kontrol altına almıştır. Meksika ordusunun saldırıya karşılık vermesiyle yüz kırk beş kişi ölür, yüzlerce kişi yaralanır. Daha sonra barış görüşmeleri başlar. Ancak Zapatista toplulukları hükümetin önerisini reddeder. Sessizlik on bir ay sürer ve gerginlik yeniden tırmanır. Meksika Kongresi diyalog zemini için Uzlaşma ve Derhal Barış Kanunu’nu çıkarır. Aynı adı alan komisyon da görüşmelere yeniden başlamakla görevlendirilir. San Andres görüşmeleri sırasında yerli hakları ve kültürü konusunda Ulusal Reform Antlaşması imzalanır. Bu ilk adım hükümetin sertleşen politikasıyla bir türlü geliştirilemez. Bu arada “Neoliberalizme Karşı I. Kıtalararası Buluşma” Chiapas’ta kırk iki ülkeden beş bini aşkın temsilcinin katılımıyla gerçekleşir. Hükümet, Uyum ve Barış Komisyonu ile EZLN arasındaki süreç olumlu noktalanmaz. Meksika hükümetinin, oyalama, hareketi bölme ve küçük ödünlerle geri püskürtme çabalarına karşılık Zapatisler, bütün önerileri ve atılacak adımları, kendi halk topluluklarıyla kolektif bir şekilde tartışarak, danışarak kararlaştırırlar. Meksika’da yerli hakları için çıktıkları Zapatur’da 3 bin km yol kat edip başkente gelen Zapatistalar, siyasetçilerin gerekli adımları atmakta ağır davranması üzerine üslerinin bulunduğu Chiapas eyaletine dönme kararı alırlar. Devlet başkanı Vincento Fox, kongrenin gerillalara kapılarını kapatmadığını belirterek, başkenti terk etmemelerini rica eder.. Ama artık geç kalmıştır.

 Zapatistler, yaşadıkları toprakları hükümetten bağımsız ve kendi özerk bölgeleri olarak görürler. "Topraklar halkındır" ve "Halk emreder hükümet uygular" inancındadırlar. En önemli talepleri "Adalet! Özgürlük! Demokrasi!" dir. Kendilerine destek bulabilmek için interneti, uydu teknolojilerini kullanırlar. Küreselleşmenin ve neoliberalizmin köylerde yaşayan yerli halkları kötü bir şekilde etkilediğini ve onları açlığa ittiğini düşündüğünden küreselleşme ve neoliberalizm karşıtıdırlar. Hareketin kendini ifade ederken çok farklı ve yaratıcı yöntemler kullanırlar. Chiapas’ın Zapatistleri, devrimci isyanlarını çoğu kez politik bir dil dışında şiirin, felsefenin ve estetiğin söylemleriyle dile açıklarlar.

Zapatistlerin sözcüsü Kumandan Yardımcısı Marcos, diğer Zapatista komutanlarının aksine Maya yerlisi değildir. Liseyi Cizvit okulunda okumuş bir felsefe profesörüdür. Marcos ise kendi adı olmayıp, daha önce ölen bir mücadele arkadaşının adıdır. Meksika’nın tarihi lideri Emiliano Zapatista'ya kumandan denmesinden dolayı, kumandan unvanını kabul etmemiş, ona karşı saygısından dolayı kendisine kumandan yardımcısı lakabını vermiştir.
 

 Maya kökenli halktan biri ve hareketin lideri olmamasına rağmen 1994 ayaklanmasında yaptığı konuşmayla yerli halkın, kar maskesi ve piposuyla yarattığı imaj ile de uluslararası kamuoyunun yeni devrimci figürü haline gelmiştir. Öyle ki Benetton firması ürünlerine bu figürü basabilmek için Marcos’a bir milyon dolar teklif etmiştir. Meksika hükümeti Marcos için, yıllar önce ortadan kaybolan bir akademisyen olduğunu iddia etmiştir. CIA’nın gay olduğunu iddia etmesi üzerine “Evet, ben San Francisco’da bir gay, Güney Afrika’da bir siyah, Avrupa’da bir Asya’lı, İspanya’da bir anarşist, İsrail’de Filistin’li, San Cristobal sokaklarında bir maya yerlisi, Almanya’da bir Yahudi’yim, bir işsiz, mutsuz bir öğrenciyim...” yanıtını vermiştir.

Onlar, hayal çağının devrimcileri; doğanın insanoğluna bahşettiği bu yeryüzü cennetini küresel bir bataklığa çeviren dizginsiz sömürü sisteminin kızgın çöllerindeki umut arayıcıları; sanayi devrimi ötesi modern çağın yeni bir dünyaya açılacak kapısını aralamaya hazır yürüyüşleriyle, düş bileyicileri; Zapatistler… Gezegenimizi kemiren vahşi kapitalizmin doymak bilmez açgözlülüğüne ve onun insanlığı sürüklediği topyekün yıkıma “Ya Basta!” diyorlar.

ARTIK YETER!